ມືອງວຽງຈັນ ສະໄໝຈັນທະບູລີ

ການດຳລົງຊີວິດແບບງ່າຍດາຍ : “ ເຮືອນຮ້ານ ບ້ານເສົາ ເປົ່າແຄນ ກິນເຂົ້າໜຽວ ຄ້ຽວປາແດກ ” ນີ້ ແມ່ນເອກະລັກ​ຂອງ​ລາວ​ແຕ່​ໃດ​ມາ.

ການສ້າງ​ຜັງເມືອງ​ : ເມືອງ​ວຽງ​ຈັນ ​ແຕ່​ສະ​ໄໝ​ສີ​ໂຄດ​ຕະບອງມາ ​ແມ່ນ​ກວມ​ເອົາ​ທັງ​ຝັ່ງ​ຂວາ ​ຂອງ​ແມ່ນ້ຳຂອງ​ ນຳ​ດ້ວຍ. ສະຖານ​ທີ່ກ້ອງ​ ປາກ​ປ່າ​ ສັກນັ້ນແມ່ນ ທີ່​ຕັ້ງຂອງມະ​ເຫ​ສັກຫຼັກ​ເມືອງ​ມາ​ແຕ່​ກ່ອນ ເພາະວ່າກ່ອ​ນຈະ​ຊ່ວງ​ເຮືອອອກ​ພັ​ນສາທຸກໆ​ປີ ເພິ່ນຕ້ອງ​ມາ​ຄາລະວະ​ບູຊາ ບ່ອນ ​ສັກສິດ​ແຫ່ງ ນີ້ກ່ອນ , ​​ແຕ່​ສະ​ໄໝອານາຈັກ​ລາວ​ລ້າ​ນຊ້າງ ມາຣາຊະ​ວັງ ​ແມ່ນ ສະຖາ​ນທີ່ ຫໍຄຳ​ດຽວ ນີ້.
ສະຖາປັດຕະຍະກຳ : ​ໃນເມື່ອ​ກ່ອນນັ້ນບໍ່​ທັນມີ​ຄັນ​ຄູນ້ຳຂອງ​ຈຶ່ງ​ຖ້ວມ​ເມືອງ​ວຽງ​ຈັນ​ເລື້ອຍໆ ເປັ​ນໄລຍະ 20 ຫາ 50 ປີ ສະນັ້ນ ​ເຮືອນ ​ຂອງ​ຊາວ​ວຽງ​ ຈັນ ​ຈຶ່ງ​ແມ່ນ ​ເຮືອ​ນທີ່​ມີ​ກ້ອງ​ລ່າງ​ສູງກ່ວາ​ແຫ່ງ​ອື່ນໆ ​ເພື່ອ​ອາ​ໄສ​ຢູ່ໃນເວລາ​ນ້ຳຖ້ວມ, ​ເປັນເຮືອນຫຼັງບໍ່ໃຫຍ່​ແຕ່ມີຫ້ອງນອນ, ຊານ , ເຮືອນຄົວ, ຫຼັງຄາມຸງ ດ້ວຍຫຍ້າ ຫຼືື ຝ້າ, ມີກ້ອງຕະລ່າງ, ມີຂັ້ນໄດ ແລະ ຮ້ານນ້ຳດື່ມ ມີເຊຍ ເພື່ອຮັບແຂກ ແລະ ທຳບຸນ (ກ້ອງຕະລ່າງ​ໃຊ້ເພື່ອມ້ຽນ ເລົ້າເຂົ້າ, ຄົກມອງ, ມ້ຽນ ໄຖ ຄາດ, ​ເປັນ ​ຄອກ​ສັດ, ຕັ້ງກີ່ ຫຼື ເຕົາຫຼໍ່). ບາງບ້ານ ກໍ່ມີຄອກງົວ, ຄວາຍຢູ່ຕ່າງຫາກ, ແຄມບ້ານ ມີ ກົກມີ້, ກົກມ່ວງ, ກົກ ພ້າວ, ກົກໝາກ, ເຄືອພູ ແລະ ມີສວນ ຄົວອີກ.

ເຄື່ອງ​ໃຊ້ທີ່ຄົ້ນພົບມີ: ດິນ ເຜົາເຊັ່ນ ຖ້ວຍ, ຊາມ, ໄຫ, ໝໍ້, ກອກສູບຢາ, ເຄື່ອງເອ້ ເຮັດດ້ວຍທອງສຳລິດ, ພ້າ, ຂວານ ທີ່​ເຮັດດ້ວຍເຫຼັກ, ມີ ອາວຸດ ເປັນ ງ້າວ, ຫອກ ​ເຮັດດ້ວຍ ເຫຼັກກ້າ.

ອຸປະກອກໍ່ສ້າງ​ເຮືອ​ຊານນັ້ນ : ຈະ​ເລີ່​ມຈາກ ໄມ້ປ່ອງ, ຫຍ້າຄາ​ໄປ​ຫາ​ໄມ້​ເນື້ອ​ແຂງ, ​ແລ້ວ​ດິ​ນເຜົາ (ດິນຈີ່ ດິນຂໍ). ສ່ວນວັດວາອາຮາມ, ທາດຕ່າງໆ ພັດສ້າງດ້ວຍຫີນປ່ຽງ, (ຫີນ ແຊງ, ດິນຈີ່, ດິນຂໍ) ຊຶ່ງເຫັນຢູ່ຕາມພື້ນວັດ​ ແລະ ທາດເກົ່າ: ວັດສີເມືອງ, ວັດ​ອິນແປງ, ວັດ​ໜອງ​ບອນ , ພື້ນ ພະທາດ ຫຼວງ ຕ່າງໆ ຈຶ່ງສັນນິຖານວ່າ: ສ້າງໃນສະໄໝສີໂຄດຕະບອງ. ໃນບັ້ນ ປາຍຊາວວຽງຈັນ ເລີ້ມໃຊ້ ປະທາຍກໍ່ແລ້ວ (ປູນປະສົມຊາຍ, ໜັງ ຄວາຍ, ນ້ຳ ອ້ອຍ ​ແລະ ຢາງໄມ້) ໃນການກໍ່ທາດກໍ່ສິມ ຊຶ່ງປະກົດໃຫ້ເຫັນໃນທາດເກົ່າແກ່ຕ່າງໆ).

ສິລະປະກຳ: ໄດ້ເຫັນສິລະປະກຳຂອງມອນ, ຂະເໝນ ແລະ ອິນເດຍ ຊັບປົນກັນ ຢູ່ຕາມວັດຕ່າງໆ. ສ່ວ​ນສິ​ລະ​ປະ​ຂອງ​ຄົນ ລາວນັ້ນ​ແມ່ນ ການຄວັດ ລາຍໃສ່ໄມ້​, ຫຼໍ່​ພະ, ຄ້ອງ, ​ລະຄັງ ດ້ວຍ​ທອງ, ເຮັດ​ເຄື່ອງ​ເອ້ຍ້ອງ ​​ແລະ ເຄື່ອງ​ໃຊ້​ສອຍ ດ້ວຍທອງສຳລິດ ​ແລະ ​ດິນເຜົາ​, ແຕ້ມຮູ​ບ​ສີ ໃສ່​ ຝາ​ວັດ ແລະ ໃຊ້ນ້ຳກ້ຽງເປັນສີທາ​ພື້ນ .

ການຂົນສົ່ງ : ພາຫະນະເດີນທາງແມ່ນ ມີການນຳໃຊ້ມ້າ, ຊ້າງ ຕ່າງ ເຄື່ອງ ແລະ ກວຽນລາກແກ່, ມີເຮືອໃຊ້ເດີນ ທາງນ້ຳ . ການຂົນ ​ສົ່ງ ທາງບົກ ແມ່ນ ໃຊ້​ເສັ້ນທາງ ຕິດຕໍ່ລະຫວ່າງເມືອງ ຫາ ເມືອງ ເປັນທາງດິນ , ສ່ວນ ບ້ານ ​ໄປຫາກັນ ເປັນ ທາງທຳມະຊາດ ແລະ ບໍ່ກວ້າງ ບໍ່ຊື່ ພໍທໍ່ໃດ ພຽງແຕ່ໃຫ້ ກວຽນ , ລໍ້, ຊ້າງ, ມ້າໄປມາໄດ້ໃນລະດູແລ້ງເທົ່ານັ້ນ. ການເຄື່ອນທັບຂອງພະຍາຟ້າງຸ່ມ ແລະ ພະອົງ ອື່ນໆ ກໍ່ໜ້າຈະມີ ເສັ້ນທາງໄປຢູ່ ແລ້ວ, ແຕ່ຍ້ອນ ການເວລາ ຈຶ່ງໄດ້ລຶບຮ່ອງຮອຍໄປໝົດ. ການຍົກທັບໄປຕີສັດຕູຜູ້ຮຸກຮານແມ່ນ ໃຊ້ການເດີນທາງໆດິນເປັນຕົ້ນຕໍ ເພາະລາວມີຊ້າງ, ມ້າຫຼາຍ.

ພົລະເມືອງ : ເມືອງວຽງຈັນ ສະໄໝຈັນທະບູລີ ນັ້ນ : ຄົງຈະຢູ່ໃນ ຈຳນວນ ປະມານ 3 ແສນ ກ່ວາຄົນ .ປະຊາຊົນວຽງຈັນ ສ່ວນຫລາຍແມ່ນ ຕັ້ງບ້ານ ເຮືອນ ຢູ່ຕາມແຄມຂອງ ແລະ ອີກສ່ວນ ໜຶ່ງຕັ້ງເຮືອນຕາມທົ່ງ ນາ, ຮົ້ວສວນ ຢ່າງກະແຈກກະຈາຍ, ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງສັນນິ ຖານວ່າ ປະມານ 3 ຫາ 4 ໝື່ນຄົນ ອາດຈະມາໂຮມກັນຢູ່​ໃນ ​ເມືອງ​ຈັນທະ​ບູລີ.

ນະຄອນຫຼວງ​ວຽງ​ຈັນ ມີ​ອາຍຸ​ ຄົບຮອບ 450 ປີ (1560-2010) ນະຄອນ​ຊຽງ​ທອງ​ເປັນ​​ເມືອງ​ເອກ​ຂອງ​ອານາ​ຈັກ​ລ້າ​ນຊ້າງມາ​ໄດ້ 207 ປີ ຈິ່ງ​ມີ​ ກາ​ນປ່ຽນ​ແປງ​, ​ເມື່ອ​ປີ 1560 ​ເຈົ້າ​ໄຊ​ຍະ​ເສ​ດຖາ​ທິລາດ ກະສັດ​ອົງ​ທີ 10 ຂອງ​ອານາຈັກ​ລ້າ​ນຊ້າງ ​ໄດ້​ຍ້າຍ​ລາຊະທານີຈາກ​ຊຽງ​ທອງ​ມາ​ຢູ່​ວຽງ​ຈັນ ​ໂດຍ​ ໃສ່​ຊື່ວ່າ “ ຈັນທະ​ບູລີ ສີ​ສັດຕະນ​ະ​ຄະນະ​ຫຸດ​ອຸ​ກະມະ​ລາຊະທານນີ ”. ການ​ຍົກຍ້າຍ​ລາຊະທານີ ຈາກ​ຊຽງ​ທອງ​ມາ​ຢູ່​ວຽງ​ຈັນ​ແມ່ນດ້ວຍ​ເຫດຜົ​ນ ຄື :ຊຽງ ​ທອງ​ຢູ່​ໃກ້​ກັບ​ເສັ້ນທາງ​ຜ່າ​ນໄປມາ ຂອງ​ພວກ​ສັກ​ດີ​ນາພະມ້າ (ມຽນມາ ​ໃ​ນປະຈຸ​ບັນ) ເຊິ່ງຍາມ​ນັ້ນ ​ໄດ້​ແຜ່​ອິດ​ທິພົ​ນມາ​ທາງ​ສະຫຍາມ, ລ້າ​ນນາ ​ແລະ ລ້ານ​ຊ້າງ. ດ້າ​ນໜຶ່ງຊຽງ​ທອງ ກໍ​ເປັ​ນເຂດ​ຄັບ​ແຄບ​ບໍ່​ສາມາດ​ຂະຫຍາຍ​ບ່ອ​ນທຳ​ມາ​ຫາ​ກິນ ​ໃຫ້​ປະຊາຊົນ​ໄດ້, ສ່ວ​ນວຽງ​ຈັນ​ດ້າ​ນທີ່​ຕັ້ງ​ກໍ​ແມ່ນ​ຢູ່​ໃຈ ກາງ​ຂອງ​ ປະ​ເທດ​ຊາດ (ເໜືອ - ​ໃຕ້; ຕາ​ເວັນ​ອອກ - ຕາ​ເວັ​ນຕົກ ) ​ແລະ ​ເປັນ​ເຂດທີ່​ມີ​ທົ່ງພຽງ​ອຸດົມສົມບູນ​ໄປ​ດ້ວຍ​ເຂົ້າປາ​ອາຫານ ​ແລະ ບ່ອ​ນທຳ​ ມາ​ ຫາ​ກິນ​ກໍ່​ກວ້າງຂວາງ.

ໄລຍະ 333 ປີ ຂອງ​ອານາຈັກ​ລ້ານຊ້າງ​ເອກະລາດ​ ເອກະ​ພາບ :
- ພາຍຫລັງ​ທີ່​ຍ້າຍ​ລາຊະທານີ​ມາ​ຕັ້ງ​ຢູ່​ວຽງ​ຈັນ (1560) ​ເຈົ້າ​ໄຊ​ຍະ​ເສ​ດຖາ​ທິລາດ ​ ໄດ້​ສືບ ຕໍ່​ຜັນ​ຂະຫຍາຍ​ພາລະກິດ​ຂອງ​ເຈົ້າຟ້າ​ງຸ່ມ​ເພື່ອ​ສ້າງ​ຄວາມ​ ສາມັກຄີ ​ແລະ ສະຕິ​ເປັນ​ເອກະ​ພາບ​ຂອງ​ຊາດ​ ໂດຍ​ສ້າງ​ກິດຈະກຳ​ຕ່າງໆ​ຄື:
+  ສ້າງ​ທາດຫລວງ​ກວມ​ເອົາ​ທາດ​ລູກ​ເກົ່າ, ສ້າງ​ວັດ​ວາ​ອາ​ຮາມ​ໃໝ່​ຫລາຍ​ບ່ອນ, ເອົາ​ສາສະໜາ​ພຸດ​ເປັ​ນໃຈກາງ​ໃ​ນການ​ສ້າງ​ສະຕິຊາດ​ເປັນ​ເອກະ​ພາບ.
+  ສ້າງ​ລາຊະ​ວັງ​ໃໝ່​ເພື່ອ​ເສີມ​ປາລະມີ ​ແລະ ສ້າງ​ຄວາມ​ເຊື່ອ​ໝັ້​ນໃຫ້​ກັບ​ປະຊາຊົນ.
+ ​ໄດ້​ປະຕິບັດນ​ະ​ໂຍບາຍ ສັນຕິພາບ ​ແລະ ມິດຕະພາບ ກັບປະ​ເທດ​ໃກ້​ຄຽງ​ເປັ​ນຕົ້ນ​​ແມ່ນ​ກັບ​ອະຍຸ​ດທະຍາ ​ໂດຍ​ໄດ້​ຮ່ວມ​ກັ​ນສ້າງ​ທາດ​ສີ​ສອງ​ຮັກ ຢູ່​​ ເມືອງ​ດ່າ​ນຊ້າຍ ​ແຂວງ​ເລີຍ​ຂອງ​ໄທ ​ໃນ​ປະ​ຈຸ​ບັນ (​ແຕ່​ກ່ອນ​ເປັນ​ດິ​ນຂອງ​ລາວ ), ​ເພື່ອ​ເປັ​ນສັນຍາ​ລັກແຫ່ງ​ສັນຕິພາບ ແລະ ມິດຕະພາບ​ຕໍ່​ກັນ ​ແນ່ນ​ໃສ່​ ຕ້ານ​ ສັດຕູ​ຮ່ວມ​ກັນ​ຄື​ ພະມ້າ​ທີ່​ພວມ​ແຜ່​ອຳນາດ​ເຂົ້າ​ສູ່​ລ້ານ​ຊ້າງ ​ແລະ ອະ​ຍຸດ​ທະຍາ​ໃນ​ເວລາ​ນັ້ນ.
+ ໄດ້​ນຳພາ​ປະຊາຊົ​ນຕ້ານ​ການ​ລ່ວງ​ລ້ຳດິ​ນແດນ ຂອງ​ພະມ້າ​ສອງ​ຄັ້ງ ​ເຊິ່ງທັງ​ສອງ​ຄັ້ງກໍ​ລ້ວນ​ແຕ່​ໄດ້​ຮັບ​ໄຊຊະນະ. ພ້ອມ​ກັ​ນນັ້ນເຈົ້າ​ໄຊ​ຍະ​ເສດຖາ​ ທິລາດ ຍັງ​ໄດ້​ນຳ​ທັບ​ໄປ​ຕີ​ພະມ້າ ທີ່​ເຂົ້າ​ມາຕີ​ອະ​ຍຸດ​ທະຍາ ( ​ໄທ ) ຢູ່​ເມືອງ​ພິດ​ສະນຸໂລກ.
+ ​ ໄດ້​ນຳກຳລັງ​ລົງ​ໄປ​ປາບ​ຂະ​ບວນກາ​ນລຸກ​ຮື້ຂຶ້ນຂອງ​ຊາວນາ. ​ຢູ່​ພາກ​ໃຕ້​ລາວ (ແຂວງ​ອັດ​ຕະປື ) ​ແລະ ​ໄດ້​ເສຍ​ຊີວິດ​ຢູ່​ທີ່​ນັ້ນ. ຈົ​ນເຖິງ​ປະຈຸ​ບັ​ນການ
​ ເສຍ​ຊີວິດ​ຂອງ​ເພີ່​ນກໍ​ຍັງ​ເປັ​ນປິດ ສະໜາ​ຢູ່.
+ ວິລະ​ກຳ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ໄຊ​ຍະ​ເສ​ດຖາ​ທິລາດ ​ ໄດ້​ປະກອບສ່ວນ​ຢ່າງ​ສຳຄັ​ນເຂົ້າ​ໃນ​ມູນ​ເຊື້ອ ຂອງ​ຊາດ: “ ມູນ​ເຊື້ອ​ແຫ່ງຄວາມ​ສາມັກຄີ ​ແລະ ສະຕິຊາດ ​ເອກະ​ພາບ ”, ພະ​ອົງ​ເປັ​ນກະສັດ​ລາວ​ອົງ​ໜຶ່ງ​ທີ່​ມີນ້ຳ​ໃຈ​ຕໍ່​ສູ້​ເດັດດ່ຽວ​ກ້າຫາ​ນນຳພາ ​ປົກ​ປັກ​ຮັກສາ​ ​ແລະ ສ້າງ​ປະ​ເທດ​ຊາດ, ​ເປັ​ນແວ່ນ​ແຍງ​ອັນ​ໃສ​ແຈ້ງ​
ໃຫ້​​ແກ່ຄົນ​ລາວ​ຮຸ່ນ​ປະຈຸ​ບັ​ນໄດ້​ສືບ​ທອດ ​ແລະ ຮ່ຳຮຽ​ນເອົາ​ເຊັ່ນ:
          - ການ​ສ້າງ​ສຳພັນ​ທະ​ໄມຕີ​ກັບປະ​ເທດ​ໃກ້​ຄຽງ​ ທີ່​ມີ​ສັດຕູ​ໂຕ​ດຽວ​ກັນ​ເພື່ອ​ສະ​ແດງ​ເຈດ​ຈຳນົງ​ເປັ​ນມິດ​ກັບ​ເພື່ອ​ບ້າ​ ນໄກ້​ຄຽງ.
          - ກາ​ນປັບປຸງ​ບໍລິຫາ​ນປະ​ເທດ​ຊາດ​ບ້ານ​ເມືອງ.
          - ການ​ນຳພາ​ສ້າງ​ເສດຖະກິດ ​ແລະ ວັດທະນະທຳ ( ດ້າ​ນວັດຖຸ ​ແລະ ດ້ານ​ຈິດ​ໃຈ ).
          - ກາ​ນປົກ​ປັກ​ຮັກສາ​ປະ​ເທດ​ຊາດ​ດ້ວຍ​ວິທີ​ເຮັດ​ສົງຄາມ​ປະຊາຊົນ ( ຕີ​ກັບ​ສັກ​ດີ​ນາ​ພະມ້າ ).
          - ກາ​ນເສີມ​ສ້າງ​ຄວາມ​ສາມັກຄີ​ເປັ​ນປຶກ​ແຜ່​ນພາຍ​ໃ​ນຊາດ.
ພາຍຫລັງ​ເຈົ້າ​ໄຊ​ຍະ​ເສ​ດຖາ​ທິລາດ ສິ້ນພະ​ຊົນ, ​ອານາຈັກ​ລ້າ​ນຊ້າງ​ເກີດ​ຄວາມ​ສັບສົນ ພວກ​ຂຸນນາງ​ຍາດ​ຊີງກັ​ນຂຶ້ນກຳ​ອຳນາດ, ຄວາມ​ສາມັກຄີ​ ພາຍ​ໃນ​ຖືກ​ແຕກ​ແຍກ ແລະ ມີ​ການ​ປ່ຽນ​ແປງ​ຜູ້ນຳ​ຂຶ້ນ​ປົກຄອງ​ຢູ່​ເລື້ອຍໆ ​ເຮັດ​ໃຫ້​ພາຍ​ໃ​ນບໍ່​ມີ​ກຳລັງ​ແຮງ​ເປັນ​ເຫດ ​ໃຫ້​ພະມ້າ​ຍົກ​ທັບ​ເຂົ້າ​ມາຕີ​ລາວ​ ເປັນ​ຄັ້ງ​ທີ 3 ​ແລະ ​ໃນ​ທີ່​ສຸດ​ລາວ​ກໍ່​ຕົກ​ເປັ​ນເມືອງ​ສ່ວຍ​ຂອງ​ພະມ້າ​ເປັ​ນເວລາ 24 ປີ. ​ເຊິ່ງ​ເປັນ​ສະ​ໄໝ​ທີ່​ອານາຈັກ​ລ້ານ​ຊ້າງ​ຕົກ​ສູ່​ຄວາມ​ມືດ​ມົນ ​ແລະ ຫງ່ວມ​ເຫງົາ.

 ສະ​ໄໝ​ລາຊະກາ​ນຂອງເຈົ້າ​ສຸລິຍະ​ວົງສາ, ປີ ພສ 2183 (ຄສ 1631) ​ເຈົ້າ​ສຸລິຍະ​ວົງສາ ​ໄດ້​ຂຶ້ນຄອງ​ລາດ, ​ໃ​ນໄລຍະ 57 ປີ ຂອງກາ​ນປົກຄອງ​ ອາ ນາຈັກ​ລ້າ​ນຊ້າງ ​ແມ່​ນມີ​ຄວາມ​ສະຫງົບ​ຮົ່ມ​ເຢັນ, ຄວາມ​ຂັດ​ແຍ່ງ​ພາຍ​ໃ​ນຖືກ​ຊຳລະ​ສະ​ສາງ, ອິດ​ທິກຳລັງ​ພາຍ​ນອກ​ມີ​ຄວາມເກງ​ຂາມ ບໍ່​ກ້າ​ເຂົ້າ​ມາ​ ລ່ວງ​ລ້ຳ ​ແລະ ​ແຊກ​ແຊງ, ປະຊາຊົ​ນໄດ້​ຮັບ​ການ​ແບ່ງ​ດິນ ເພື່ອ​ທຳ​ມາ​ຫາ​ກິ​ນຢ່າງ​ເປັນ​ທຳ ​ແລະ ຫ້າວຫັນ​ໃນ​ກາ​ນຜະລິດ, ​ເຂົ້າ, ປາ​ອຸດົມສົມບູນ.

+ ​ ເຈົ້າ​ສຸລິຍະວົງສາ​ທຳ​ມິ​ກະລາດ ​ໄດ້​ສັ່ງ​ໃຫ້​ເສນາອາມາດ​ຜູ້​ໃຫຍ່​ພ້ອມ​ນັກປາດ​ອາຈານ​ແກ້​ໄຂ​ປ່ຽນ​ແປງ ​ແລະ ສ້າງ​ກົດໝາຍ​​ເພື່ອເປັ​ນຫລັກ​ ໃ​ນການ
​ປົກ​ຄອງ​ບ້ານ​ເມືອງ​​ໃຫ້​ມີ​ລະບຽບ​ແບບ​ແຜນ, ບ່າວ​ໄພ່​ລາຊະ​ດອນໄດ້​ຮັບ​ຄວາມ​ເປັນ​ທຳ ຜູ້​ລ່ວງ​ລະ​ເມີດ​ກໍ່​ຖືກ​ລົງ​ໂທດ​ໂດຍ​ບໍ່​ເລືອກ​ໜ້າ​ນັບ​ທັງ​ລູກ​ຊາຍ​
ຂອງ​ເພິ່ນ​ເອງ ກໍ່​ຖືກ​ສັ່ງ​ປະຫານ​ຊີວິດ​ ຖານ​ໂທດ​ຂົ່ມຂືນ​ເມຍ​ທະຫາ​ນອົງຄະລັກ​ຂອງ​ເພິ່ນ. ໄດ້​ເອົາ​ໃຈ​ໃສ່​ສ້າງ​ວັດວາອາ​ຮາມ, ສົ່ງ​ເສີມ​ກາ​ນສຶກສາ ຂະ
ຫຍາຍ​ໂຮງຮຽນ (ເວລາ​ນັ້ນແມ່​ນໂຮງຮຽນ​ວັດ) ສ້າງ​ນັກປາດ​ບັນດິດ, ປະດິດ​ຄິດ​ແຕ່ງ​ວັນນະຄະດີ, ນິທາ​ນພື້ນ​ເມືອງ, ສ້າງ​ຮີດ 12 ຄອງ 14, ​ແປ​ເທບ​ ນິຍາຍ​ຈາກ​ພາສາອິນ​ເດຍມາ​ເປັ​ນພາສາ​ລາວ.

+ ​ໄດ້​ອອກ​ກົດໝາຍ​ວ່າ​ດ້ວຍ​ທີ່​ດິນ ຊຶ່ງ​ໄດ້​ກຳນົດ​ແຈ້ງວ່າ : ດິ​ນທີ່​ມອບ​ໃຫ້​ເຖິງ 3 ປີ ແລ້ວ ຫາກ​ບໍ່​ມີ​ກາ​ນນຳ​ໃຊ້​ແມ່​ນໃຫ້ຜູ້​ອື່ນ​ສາມາດ​ ມາ​ເອົາ​ໄປ​ນຳ​
ໃຊ້​ໄດ້​ ໂດຍ​ເຈົ້າ​ຂອງ​ເກົ່າ​ບໍ່​ມີ​ສິດ​ທວງ​ຖາມ​ເອົາ​ຄືນ​ອີກ. ດ້ວຍ​ເຫດ​ນັ້ນ​ຈິ່ງ​ເຮັດ​ໃຫ້​ປະຊາຊົ​ນມີ​ຄວາມເຊື່ອ​ໝັ້ນ ​ແລະ ດຸ​ໝັ່​ນໃນ​ການ​ຜະລິດ, ປູກ​ຄັ່ງ, ປູກ ​ຍານ​ເປັ​ນສິນຄ້າ.

+ ​​ ໄດ້​ຜູກ​ມິດ​ໄມຕີ​ກັບປະ​ເທດ​ໃກ້​ຄຽງ, ຕິດ​ຕໍ່​ຄ້າຂາຍ​ກັບ​ຕ່າງປະ​ເທດ, ວຽງ​ຈັ​ນເວລາ​ນັ້ນ​ໄດ້​ກາຍ​ເປັນ​ສູ​ນກາງ​ກາ​ນຄ້າ ຄັ່ງ ​ແລະ ຍານ ຈົນ​ມີ​ພໍ່ຄ້າ​ ຊາວ​ ໂຮ​ນລັງ ຊື່ ວັ​ນວຸດ​ສະ​ຕົບ ​​ເຊິ່ງ​ເປັນ​ຊາວ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ຄະນະ​ທຳ​ອິດ​ທີ່​ເຂົ້າ​ມາ​ວຽງ​ຈັນ​ໃນ​ປີ 1641 ​ເພື່ອ​ຊື້ຄັ່ງ ​ແລະ ຍານ. ​ໃນ​ປີ 1642 -1647 ມີ​ຄະນະ​ ຂອງ ຄຸ​ນພໍ່ ​ເລີ​​ເລຍ ​ແລະ ມາລີນີ​ ​ເຊິ່ງ​ເປັນ​ຊາວ​ອີ​ຕາ​ລີ ​ໄດ້​ເຂົ້າ​ມາ​ເຖິງ​ວຽງ​ຈັນ, ພວກ​ເພິ່​ນໄດ້​ຍ້ອງຍໍ​ວ່າ​ເມືອງ​ວຽງ​ຈັນ​ງົດ​ງາມ, ຫໍ​ປະສາດ​ລາຊະ​ວັງ ສະ ຫງ່າ​ ກວ້າງຂວາງ, ປະຊາຊົ​ນລາວ​ເປັ​ນຄົ​ນ ດີ​ບໍ່​ເອົາ​ປຽບ​ເອົາ​ລັດ​ກັນ, ຮັກ​ແພງ​ຄົນ​ຕ່າງປະ​ເທດ, ເປັນ​ຄົນ​ຊື່ສັດ ​​ເກັບ​ຂອງ​ ຕົກ​ເຮ່ຍ ​​ໄດ້ກໍ່​ຄືນເຈົ້າ​ຂອງ ​ໂດຍ ​ບໍ່​ຮຽກຮ້ອງ​ຄ່າ​ຮັກສາ​ແຕ່​ຢ່າງ​ໃດ. ພວກ​ເພີ່ນ​ຍັງ​ເວົ້າ​ວ່າ ບໍ່​ເຫັນ​ຄົນ​ລາວ​ຜິດ​ຖຽງກັນ ຄົນ​ລາວ​ມີ​ກົດໝາຍ​ພື້ນ​ເມືອງ​ດີ ແລະ ປະຕິບັດ​ເຄັ່ງ​ຄັດ ຜູ້​ໃດ​ທີ່ກະ ທຳ​ຜິດຜູ້​ໃດ​ໝິ່ນປະໝາດ​ຄົນ​ອື່​ນກໍ່​ລ້ວນ​ແຕ່​ຖືກ​ປັບ​ໃໝ.

 ສັງ​ລວມ​ແລ້ວ​ຕະຫລອດ​ໄລຍະ 57 ປີ ທີ່​ເຈົ້າ​ສຸລະ​ຍິວົງສາ​ຂຶ້ນຄອງ​ລາດ ອານາຈັກ​ລ້ານ​ຊ້າງ​ຢູ່​ໃນ​ຄວາມ​ສະຫງົບ​ປາສະຈາກ​ເສິກ​ທາງ​ເໜືອ ​ເສືອທາງ​ ໃຕ້, ປະຊາຊົ​ນມີ​ຄວາມ​ຮົ່ມ​ເຢັນ, ການ​ສຶກສາ ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ພັດທະນາ, ນັກປາດ​ບັນ​ດິດ, ຄຳ​ພີ​ດີກາ ນິທານ​ພື້ນ​ເມືອງ ເທບ​ນິຍາຍ, ຮີດຄອງ​ປະ​ເພນີ​ ອັ​ນ ດີງາມ ທີ່​ສືບ​ທອດ​ມາ​ເຖິງ​ປະຈຸ​ບັ​ນກໍ່​ເກີດ​ຂຶ້ນ​ໃ​ນສະ​ໄໝ​ເຈົ້າ​ສຸລິຍະ​ວົງສາ​ ຄອງ​ເມືອງ; ​ເຮັດ​ໃຫ້​ຊາດ​ລາວ​ມີ​ມູນ​ເຊື້ອອັນ​ຈົບງາມ​ທາງ​ດ້າ​ນຮີດຄອງ​ ວັດທະ ນະທຳ, ​ເປັ​ນໄລຍະ​ ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ເຫລືອງ​ເຫລື້ອມດ້າ​ນວັດທະນະທຳ​ທີ່​ໂດດ​ເດັ່​ນທີ່​ສຸດ.

​  ເຈົ້າ ​ສຸລິຍະ​ວົງສາ ​ໄດ້​ສິ້ນພະ​ຊົນ​ໃນ​ປີ 1695 ພາຍຫລັງ​ຄອງ​ເມືອງ​ມາ​ໄດ້ 57 ປີ ລວມ ອາຍຸ​ໄດ້ 82 ປີ. ພາຍຫລັງ​ເຈົ້າ​ສຸລິຍະ​ວົງສາ​ສິ້ນພະ​ຊົນ, ອາ ນາຈັກ​ລ້າ​ນຊ້າງ​ໄດ້​ຕົກ​ເຂົ້າ​ສູ່​ວິ​ກິດ​ກາ​ນອັນ​ຮ້າຍ​ແຮງ​ອີກ​ເທື່ອ​ໜຶ່ງ ​ເຊິ່ງສາຍ​ເຫດ​ແມ່ນຍ້ອນ ຜູ້​ຂຶ້ນປົກຄອງ​ເມືອງ​ບໍ່​ແມ່ນ​ເຊື້ອກະສັດ, ພຽງ​ແຕ່​ໄລຍະ 36 ປີ (1698 - 1734) ມີ​ການ​ອະພິ​ເສກ​ສາມັ​ນຊົນຂຶ້​ນເປັນ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ເຖິງ 4 ອົງ ໝາຍ​ຄວາມ​ວ່າ 9 ປີ​ໃດ ປ່ຽນ​ຖ່າຍ​ເຈົ້າ​ຊີວິດ​ເທື່ອ​ໜຶ່ງ ​ເຊິ່ງຜິດ​ກັບ​ກົດ​ ມົນ ທຽນ​ຂອງ​ສັກ​ດີນາ ສຳລັບ​ການ​ປົກຄອງ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ບູຮານ​ເພາະວ່າຕາມ​ກົດ​ມົນທຽນຂອງ​ສັກ​ດີ​ນາ​ ນັ້ນແມ່ນປະຕິບັດ ​ຕາມ​ລະບອບ​ລາຊະ​ທາຍາດ (ພໍ່ ຕາ​ຍລູກຂຶ້ນ​ແທນ) ແຕ່​ອານາຈັກ​ລ້າ​ນຊ້າງ​ມີ​ໄລຍະ​ໜຶ່ງ​ຂາດ​ຜູ້​ສືບ​ແທ​ນເຮັດ​ໃຫ້ ພວກ​ຂຸນນ​າງ​ທີ່​ບໍ່​ແມ່ນ​ເຊື້ອກະສັດ​ ຈິ່ງ​ຍາດ​ກັ​ນຂຶ້ນ​ເປັນ​ເຈົ້າ​ແຜ່​ນດິນ. ສະ​ນັ້ນຈິ່ງ​ເກີດ​ການ​ໂຄ່ນ​ລົ້ມ​ກັນ ຫລື ກໍ່​ການ​ກະບົດ ຫລື ​ແຍກ​ຕົວ​ເປັນ​ອິດສະຫລະ ອັນ​ເປັ​ນເຫດ​ໃຫ້​ອາ​ນາຈັກລ້າງ ຊ້າງ​ ຖືກ​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ສາມ ​ອາ ນາຈັກ​ ຄື : ອານາຈັກ​ລ້ານ​ຊ້າງ​ວຽງ​ຈັນ, ອານາຈັກຫລວງ​ພະ​ບາງ ​ແລະ ອານາຈັກ​ຈຳປາ​ສັກ.

 ໃນ​ສະ​ໄໝ​ ລາຊະກາ​ນຂອງ​ເຈົ້າ​ ສີ​ລິ​ບຸ​ນຍະ​ສານ (ປີ 1730) ​ເຖິງ​ວ່າ​ເພີ່ນ​ເປັ​ນເຊື້ອກະສັດ​ ແຕ່​ຜົ​ນຮ້າຍ​ຢ້ອນ​ຫລັງ​ ຍັງບໍ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ແກ້​ໄຂ, ບ້າ​ນ ເມືອງ​ ຍັງ​ເກີດ​ຄວາມ​ບໍ່​ສະຫງົບ ​ແລະ ​ສັບສົນ​ວຸ້ນວາຍ ​ເຮັດ​ໃຫ້​ປະ​ເທດ​ຊາດ​ອ່ອນ​ແອ​ລົງ, ຈາກ​ນັ້ນສັກ​ດີນ​າ​ສະຫຍາມ ກໍ​ສວຍໂອກາດ​ ມາຕີ​ວຽງ​ຈັນ ເປັນ​ເຫດ​ໃຫ້ 3 ອານາຈັກ ຕົກ​ເປັນ​ເມືອງ​ສ່ວຍ​ ຂອງ​ສະຫຍາມ​ພ້ອມ​ກັນ​ ໃນ​ປີ 1779. ໄລຍະ 100 ກວ່າ​ປີ ທີ່ອານາຈັກ​ລ້າ​ນຊ້າງ​ວຽງ​ຈັນຕົກ ຢູ່​ໃຕ້​ ການ​ປົກຄອງ​ຂອງ ​ສະຫຍາມ (​ໃນ​ຖານະ​ເປັ​ນເມືອງ​ສ່ວຍ ​ແລະ ​ເມືອງ​ຂຶ້ນ): ຊາວລາວ​ລ້າ​ນຊ້າງ​ວຽງ​ຈັນ ໄດ້​ສູ​ນເສຍ​ເອກະລາດ ​ແລະ ສິດ​ເປັ​​ນເຈົ້າ, ຖືກ​ເກັບ ​ເກ​ນໄປ​ອອກ​ແຮງ​ງານ, ​ໄປ​ສູ້ຮົບຕົບ​ເສິກ​ເມື່ອ​ເກີດ​ມີ​ສົງຄາມ. ​ແຕ່ລະ​ປີ​ ຕ້ອງ​ໄດ້​ນຳ​ ເອົາ​ດອກ​ໄມ້​ເງິ​ນ ດອກ​ໄມ້​ຄຳ ໄປ​ມອບ​ຖວາຍ​​ໃຫ້ແກ່ ກະ ສັດ​ສະຫຍາມ, ​ເຄື່ອງ​ຄ້ຳຂອງ​ຄູນ ​ທີ່​ເປັ​ນຂອງ​ມິ່ງ​ບ້າ​ນມິ່ງເມືອງ ( ພະແກ້ວ​ມໍ​ລະ​ກົດ, ພະ​ແຊກ​ຄຳ, ຊ້າງ​ເຜືອກ​ງາ​ນິນ, ຄຳ​ພີ​ດິກາ ພ້ອມ​ທັງ​ນັກປາດ​ ອາ ຈານ ) ກໍຖືກ​ຂົນ​ໜີ​ ໄປ​ບາງ​ກອກ. ປະຊາຊົ​ນລາວ​ລ້າ​ນຊ້າງ​ວຽງ​ຈັນຕົກ​ເປັ​ນ ຄົ​ນຕ່ຳ​ຕ້ອຍ ​ເປັນ​ຂ້ອຍ​ຂ້າ​ມ້າ​​ໃຊ້​​ໃຫ້​ແກ່​ສະຫຍາມ​ ເປັ​ນເວລາ 50 ກວ່າ​ປີ ( 1779 - 1829 ).