ຄໍາວ່ານິເວດວິທະຍາ (Ecology) ຊຶ່ງມາຈາກພາສາເກັກທີ່ວ່າ Oikos ຊຶ່ງແປວ່າບ້ານຫລືທີ່ຢູ່ອາໄສ ແລະ ຄໍາວ່າ logos ແປວ່າເຫດຜົນຫຼືຄວາມຄິດ. ດ່ັງນັ້ນ, ນິເວດວິທະຍາຈຶ່ງເປັນວິທະຍາສາດ ວ່າດ້ວຍແຫ່ຼງທີ່ຢູ່ອາໃສ ຊຶ່ງລວມເຖິງຄວາມສໍາພັນຊ່ຶງກັນ ແລະ ກັນລະຫ່ວາງສິ່ງທ່ີມີຊີວິດ ແລະ ສ່ິງເວດລ້ອມ (environment) ທ່ິປະກອບກັນເປັນແຫລ່ງທ່ີຢູ່. ສ່ິງແວດລ້ອມອໝາຍເຖີງທຸກສ່ິງທ່ີຢູ່ອ້ອມສ່ີງທ່ີມີຊີວິດເຊ່ັນ: ສ່ີງແວດລ້ອມໃນໂລກຊ່ຶງ ເປັນແຫ່ຼງທ່ີຢູ່ (habitat) ຂອງຄົນ ປະກອບດ້ວຍພື້ນທ່ີທ່ີເຮົາອາໄສຢ່ ູ. ເຮົາຮຽກພື້ນທ່ີຮອງຮັບຫຼືຢຶດເກາະຂອງ ສ່ີງມີຊີວິດວ່າ: ”substrate” ແລະ ອາກາດທ່ີຫຸ້ມຫ່ໍຕົວຢູ່ ເຮົາຮຽກສ່ິງທ່ີຢູ່ຮອບໆສ່ິງທ່ີມີຊີວິດວ່າ: “medium” ອຸນຫະພູມ ແລະ ຄວາມຊຸມຂອງບັນຍາກາດ, ນົກ, ຕົ້ນໄມ້, ແບກເຕີເຣຍ, ໄວຣັສ ລວມເຖີງມະນຸດເຮົາທຸກໆ ຄົນທ່ີຢ່ ຸຮ່ວມໂລກກັນ. ພວກເຮົາຕ່າງກ່ໍເປັນສ່ິງແວດລ້ອມຂອງເຮົາ ແລະ ໃນທໍານອງດຽວກັນເຮົາກ່ໍເປັນສ່ິງແວດລ້ອມປະກັນໜ່ືງຂອງອົງປະກອບທ່ີມີຊີວິດ ແລະ ບ່ໍມີຊີວິດອ່ຶນໆດ້ວຍ. ອົງປະກອບເຫລົ່ານີ້ມີຄວາມສໍາພັນ ແລະ ມີອິດທິພົນຊ່ຶ່ງກັນ ແລະ ກັນເຮົາຮຽກວ່າ: ລະບົບສ່ິງມີຊີວິດຊ່ືງປະກອບດ້ວຍ ສ່ິງມີຊີວິດ ແລະ ສ່ິງແວດລ້ອມທັງໝົດ ລວມທັງຄວວາມສໍາພັນຊ່ຶງກັນແລະ ກັນນັ້ນວ່າ: ລະບົບນິເວດ (ecosystem). ດ່ັງນັ້ນ, ຈ່ຶງສະຫຸຼບໄດ້ວ່າ:
ນິເວດວິທະຍາເປັນວິຊາສຶກສາກ່ຽວກັບຄວາມສໍາພັນລະຫວ່າງສ່ິງທ່ີມີຊີວິດກັບສ່ິງແວດລ້ອມຂອງມັນ, ຂະນະດຽວກັນກໍ່ສຶກສາກ່ຽວກັບສ່ິງມີຊີວິດກັບສ່ິງມີຊີວິດດ້ວຍກັນ ລວມທັງປັດໄຈສ່ິງແວດລ້ອມຕ່າງໆ.
ໃນການສຶກສານິເວດວິທະຍາເຮົາຕ້ອງການຊາບເຖິງອົງປະກອບ ແລະ ຄວາມສໍາພັນຊ່ືງກັນ ແລະ ກັນ ລະຫວ່າງກຸ່ມຂອງສ່ິງມີຊີວິດ ແລະສ່ິງແວດລ້ອມທັງໝົດ. ອົງປະກອບດ່ັງກ່າວນັ້ນ ໝາຍເຖີງອັງປະກອບທ່ີມີຊີວວິດ (biotic factors) ແລະ ອົງປະກອບທ່ີບ່ໍມີຊີວິດ (abiotic factors) ເຮົາຕ້ອງສຶກສາວ່າອົງປະກອບໃດແດ່ ທ່ີປະກອບກັນຂຶ້ນເປັນໂຄງສ້າງ (structure) ຂອງລະບົບນິເວດແລະອົງປະກອບເຫລົ່ານັ້ນມີບົດບາດ, ມີຄວາມສໍາພັນ (function) ຫຼືປະສານງານແນວໃດ. ດ່ັງນັ້ນ, ເຮົາອາດກ່າວໄດ້ອີກຢ່າງໜຶ່ງວ່ າ: ນິເວດວິທະຍາເປັນວິຊາທ່ີວ່າ ດ້ວຍໂຄງສ້າງ ແລະບົດບາດຂອງອົງປະກອບທ່ີປະກອບຂຶ້ນເປັນໂຄງສ້າງຂອງລະບົບນິເວດ.
ເພ່ືອໃຫ້ຊາບເຖິງຂອບເຂດຂອງນິເວດວິທະຍາ ຈ່ຶງຂໍກ່າວເຖິງລະດັບຕ່າງໆຂອງການປະສານງານຂອງ ລະບົບສ່ິງມິຊີວິດຕັ້ງແຕ່ ລະດັບນ້ອຍຈົນເຖິງລະດັບໃຫຍ່ ຂຶ້ນມາເປັນລໍາດັບດ່ັງນີ້:
ອາຕອມ; ໂມເລກຸນ; ສານປະກອບ; ອໍຣແກນເນນ (organelle); ໂປຣໂຕພລາສ (protoplasm); ແຊນ (cell); ເນື້ອເຍ່ື່ອ; ອະໄວຍະວະ; ລະບົບອະໄວຍະວະ; ສ່ິງມີຊີວິດ; ປະຊາກອນ; ກຸ່ມມີຊີວິດ ຫຼື ກຸ່ມປະຊາກອນ (community); ກຸ່ມມີຊີວິດ ແລະ ສະພາບແວດລ້ອມຫຼືລະບົບນິເວດ (ecosystem).
ລະບົບນິເວດທັງໝົດປະກອບດ້ວຍສ່ວນຕ່າງໆຂອງໂລກ ຊ່ຶງຮຽກວ່າ: ໂລກຂອງສ່ິງມີຊີວິດ ຫຼື ຊີວະພາກ (biosphere), ສ່ວນທີ່ເປັນຂອບເຂດຂອງນິເວດວິທະຍາຢ່ ຸໃນສ່ີອັນດັບສຸດທ້າຍຂອງການປະສານງານສ່ິງມີຊີວິດ ຂອງລະບົບນັ້ນຄື ປະຊາກອນກຸ່ມມີຊີວິດລະບົບນິເວດ ແລະ ໂລກຂອງສ່ິງມີຊີວິດ. ລະບົບສ່ິງມີຊີວິດແຕ່ລະ ລະດັບຕ່າງກ່ໍມີອົງປະກອບຕ່າງໆ ປະກອບກັນຂຶ້ນເປັນໂຄງສ້າງ ແລະ ອົງປະກອບເຫລົ່ານີ້ຕ່າງກໍ່ມີໜ້າທ່ີ ແລະ ທໍາງານປະສານງານກັນຢ່າງມີລະບຽບ ແບບແຜນ ຊຶ່ງມີຜົນເຮັດໃຫ້ລະບົບສ່ິງມີຊີວິດນັ້ນດໍາລົງຢູ່ໄດ້
No comments:
Post a Comment
ສະແດງຄວາມຄິດເຫັນ ຫລື ຄຳຂອບໃຈ ເພື່ອເປັນກຳລັງໃຈໃຫ້ຄົນຂຽນ