ການຈຳແນກເຂົ້າ ແລະ ຊະນິດຂອງເຂົ້າ

ການຈຳ​ແນ​ກ​ເຂົ້າ ​ແລະ ຊະນິດ​ຂອງ​ເຂົ້າ

ເຂົ້າ​ເປັນ​ພືດ​ທັນ​ຍາ​ຫານ​ຫຼັກ​ສຳລັບ​ປະຊາກອນ​ເກືອບ​ເຄິ່ງໜຶ່ງ​ຂອງ​ໂລກ, ​ເປັນ​ແຫຼ່ງຂອງ​ກາ​ລໍຣີ (Calories) ​ແລະ ​ເປັນ​ແຫຼ່ງລາຍ​ຮັບ​ສຳລັບ​ປະຊາກອນ​ໃນ​ໂລກ, ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຈະ​ບໍລິ​ໂພ​ກ​ເຂົ້າຈ້າວ, ການ​ບໍລິ​ໂພ​ກ​ເຂົ້າໜຽວ​ເປັນ​ຫຼັກ​ແມ່ນ​ມີ​ພຽງ​ເລັກ​ນ້ອຍ ​ເຊັ່ນ: ປະ​ເທດ​ລາວ, ພາກ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ສຽງ​ເໜືອ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ໄທ, ກຳ​ປູ​​ເຈຍ, ພະມ້າ, ຫວຽດນາມ ​ແລະ ສ່ວນ​ໜຶ່ງ​ຂອງ​ຈີນ ​ໃນ ສປປ ລາວ ປູກ​ເຂົ້າໜຽວ​ປະມານ 85% ​ແລະ ປູກ​ເຂົ້າ​ຈ້າວ 15%, ກຸ່ມ​ຄົນ​ທີ່​ປາກ​ພາສາ​ໄຕ-ລາວ, ພາສາ​ມອນ-ຄະ​ແມ ​ແລະ ກຸ່ມ​ປາກ​ພາສາ​ຊີ​ໂນ-ຕີ​ເບ​ຕັງສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ບໍລິ​ໂພ​ກ​ເຂົ້າໜຽວ, ສ່ວນ​ກຸ່ມ​ທີ່​ປາກ​ພາສາ​ມົ້ງ-ມຽນ ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ບໍລິ​ໂພ​ກ​ເຂົ້າຈ້າວ (Schiller et al., 2006).

          ປະຊາກອນຂອງ​ໂລກ​ຫຼາຍ​ກວ່າ​ເຄິ່ງບໍລິ​ໂພ​ກ​ເຂົ້າ​ເປັນ​ອາຫານ​ຫຼັກ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ຊາວ​ອາຊີ​ບໍລິ​ໂພ​ກຫຼາຍ​ເຖິງ 90%. ​ເຂົ້າ​ທີ່​ປູກ​ສຳລັບ​ບໍລິ​ໂພ​ກ​ໃນ​ທົ່ວ​ໂລກ​ມີ 2 ຊະນິດ​ຄື ​ເຂົ້າປູກ​ອາຊີ ​ (Oryza stiva Linn.) ​ແລະ ເຂົ້າປູກ​ອາ​ຟຼິກກາ (Oryza glaberrima Steud.) ເຊິ່ງ​ມີ​ຈຳນວນ​ພັນ​ຫຼາຍ​ກວ່າ 120,000 ​ແນວ​ພັນ​ທີ່​ມີ​ຊື່ ​ແລະ ລັກສະນະ​ແຕກ​ຕ່າງ​ກັນ. ຈາກ​ຄວາມ​ຫຼາກ​ຫຼາຍ​ຂອງ​ຊະນິດ​ເຂົ້າຕ່າງໆ​ທີ່​ແພ່​ກະຈາຍ​ໃນ​ທົ່ວ​ໂລກ​ເຊິ່ງ​ມີ​ຢ່າງ​ນ້ອຍ 23 ຊະນິດ ​ເປັນ​ເຂົ້າ​ທີ່​ປູກ 2 ຊະນິດ ​ແລະ ​ເປັນ​ເຂົ້າ​ປ່າ 21 ຊະນິດ.

    ​ເຂົ້າ​ເປັນ​ເມັດ​ຂອງ​ພືດ​ໃບ​ລ້ຽງ​ດ່ຽວ (Monocotyledon) ຊະນິດ​ໜຶ່ງ​ທີ່​ຂື້ນ​ກັບ​ຕະກຸນ Oryza ​ໃນ​ວົງ​ຍາດ​ຂອງ​ຫຍ້າ (Graminea), ເຊິ່ງ​ມີ​ທັງ​ໝົດ 23 ຊະນິດ​ໃນ​ຕະກຸນ​ນີ້, ​ໃນ​ນັ້ນ​ມີ 2 ຊະນິດ​ເປັນ​ເຂົ້າປູກ​ເຊັ່ນ: O. sativa ເຊິ່ງ​ປູກ​ໃນ​ອາຊີ​ໃຕ້​ຈົນ​ໄປ​ເຖິງ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ແຖວ​ເຂດ​ຮ້ອນ​ຊຸ່ມ ​ແລະ O. glaberrima ປູກ​ໃນ​ເຂດ​ອ່າງ Niger ທະວີບ Africa. ​ເຂົ້າ​ຈະຈະ​ເລີ​ນ​ເຕີບ​ໂຕ​ໄດ້​ດີ​ໃນ​ເຂດ​ຮ້ອນ ​ແລະ ອົບ​ອຸ່ນ ຕັ້ງ​ແຕ່​ເສັ້ນ​ຂະໜານ​ທີ່ 50 ອົງສາ​ເໜືອ​ເຖິງ 40 ອົງສາ​ໃຕ້ ​ແລະ ສາມາດ​ປູກ​ໄດ້​ຕັ້ງ​ແຕ່​ລະດັບ​ນ້ຳ​ທະ​ເລ​ຈົນ​ເຖິງ​ລະດັບ​ສູງ​ຈາກ​ນ້ຳ​ທະ​ເລ​ປະມານ 3,000 ​ແມັດ, ນອກຈາກ​ນີ້​ຍັງ​ທົນ​ຕໍ່​ສະພາບ​ດິນ​ທີ່​ມີ​ນ້ຳ​ຖ້ວມ​ຈົນ​ເຖິງ​ພື້ນ​ທີ່​ສູງ​ຕາມ​ເຈີ້ຍ​ພູ ​ແລະ ຍັງ​ມີ​ຄວາມ​ທົນ​ທານ​ໃນ​ດິນ​ທີ່​ມີ​ແຮ່​ທາດ​ເຫຼັກ, ອາ​ລູມີ​ນຽມ ​ແລະ ດິນ​ເຄັມ​. ດັ່ງ​ນັ້ນ​, ຈຶ່ງ​ມີ​ປະ​ເທດ​ຕ່າງໆ​ທົ່ວ​ໂລກ​ຫຼາຍ​ກວ່າ 100 ປະ​ເທດ​ໃນ​ທຸກ​ທະວີບທີ່​ປູກ​ເຂົ້າ​ເພື່ອ​ບໍລິ​ໂພ​ກ, (ສົງການ, 2001; juliano, 1993).

          ​ການຈຳ​ແນ​ກ​ເຂົ້າ​ມີຫຼາຍ​ຮູບ​ແບບ​ໂດຍ​ມາດ​ຕະການ​ໃນ​ການຈຳ​ແນ​ກ​ເຂົ້າ​ແມ່ນ​ຂື້ນ​ຢູ່​ກັບປັດໄຈ ແລະ ສິ່ງ​ແວດ​ລ້ອມ​ຫຼາຍ​ປະການ (ປະພາດ, ​1983) ດັ່ງ​ນີ້:

ຈຳ​ແນ​ກຕາມ​ຄຸນສົມບັດ​ທາງ​ເຄມີ​ພາຍ​ໃນ​ເມັດ

​ໄດ້​ແກ່​ເຂົ້າຈ້າວ ​(non glutinous rice) ແລະ ​ເຂົ້າໜຽວ (glutinous rice), ​ເມັດ​ເຂົ້າຈ້າວ​ປະກອບ​ດ້ວຍ amylose ປະມານຮ້ອຍ​ລະ 10-30 ​ແລະ amylopectin ຮ້ອຍ​ລະ 60-90, ສ່ວນ​ເມັດ​ເຂົ້າໜຽວ​ປະກອບ​ດ້ວຍ amylose ມີ​ໜ້ອຍ​ປະມານ​ຮ້ອຍ​ລະ 5 ບາງ​ຄັ້ງ​ພົບ​ວ່າ​ບໍ່​ມີ​ເລີຍ ​ແລະ​ ມີ amylopectin ຮ້ອຍ​ລະ 95 ຫຼື ​ຫຼາຍ​ກວ່າ, ປະລິມານ​ຂອງ amylose ​ແລະ amylopectin ທີ່​ມີ​ຢູ່​ໃນ​ເມັດ​ເຂົ້າ​ຈະ​ເຮັດ​ໃຫ້​ຄຸນ​ນະພາ​ບການ​ຫຸງ​ຕົ້ມ​ຂອງ​ເຂົ້າ​ພັນ​ຕ່າງໆ​ແຕກ​ຕ່າງ​ກັນ, ​ເຂົ້າ​ທີ່​ມີ amylose ສູງ ​ເມື່ອ​ຫຸງ​ຕົ້ມ​ສຸກ​ແລ້ວ​ມັນ​ຈະ​ຜົງ​ກວ່າ​ເມັດ​ເຂົ້າ​ທີ່​ມີ amylose ຕໍ່າ.

ຈຳ​ແນ​ກຕາມ​ສະພາບ​ພື້ນ​ທີ່​ປູກ​ໄດ້​ແກ່

​ເຂົ້າ​ໄຮ່ ​(upland rice), ເຂົ້ານາ (Lowland rice) ​ແລະ ​ເຂົ້າ​ລອຍ (floating rice). ​ເຂົ້າ​ໄຮ່​ເປັນ​ເຂົ້າ​ທີ່​ປູກ​ໄດ້​ນັບແຕ່​ບ່ອນ​ຮາບ​ພຽງຈົນ​ເຖິງ​ບ່ອນ​ຄ້ອຍ​ຊັນ ​ໂດຍ​ອາ​ໄສ​ນ້ຳ​ຝົນ​ເປັນ​ຫຼັກ ເຊິ່ງ​ນິຍົມ​ປູກ​ຫຼາຍ​ໃນ​ບໍລິ​ເວນ​ທີ່​ຮາບ​ສູງ​ຕາມ​ເນີນ​ພູ. ​ເຂົ້ານາ​ເປັນ​ເຂົ້າທີ່​ປູກ​ຢູ່​ໃນ​ພື້ນ​ທີ່​ຕໍ່າ ​ແລະ ຮາບ​ພຽງ​ດີ ​ໂດຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ແມ່ນຢູ່​ໃນ​ສະພາບ​ເງື່ອນ​ໄຂ​ທີ່​ມີ​ນ້ຳ​ຫຼໍ່​ລ້ຽງ​ຕົ້ນ​ເຂົ້າ​ນັບ​ແຕ່​ມື້​ປູກ​ຈົນ​ຮອດມື້​ເກັບ​ກ່ຽວ. ​ເຂົ້າ​ຂື້ນ​ນ້ຳ ຫຼື ​ເຂົ້າ​ລອຍ ​ເປັນ​ເຂົ້າ​ທີ່​ປູກ​ຢູ່​ບ່ອນ​ດິນ​ຫຼຸບບໍ່​ສາມາດ​ຮັກສາ​ລະດັບ​ນ້ຳ​ໄດ້, ບາງ​ຄັ້ງ​ລະດັບ​ນ້ຳ​ໃນ​ບໍລິ​ເວນ​ທີ່​ປູກ​ເຂົ້າ​ອາດ​ສູງ​ເຖິງ 1 ​ແມັດ, ຕ້ອງ​ໃຊ້​ແນວ​ພັນ​ເຂົ້າສະ​ເພາະ​ທີ່​ເອີ້ນ​ກັນ​ວ່າ​ເຂົ້າ​ລອຍ.

ຈຳ​ແນ​ກຕາມ​ອາຍຸ​ເກັບ​ກ່ຽວ​ໄດ້​ແກ່

​ເຂົ້າດໍ ​(early variety) ເຂົ້າ​ກາງ ​(medium variety) ແລະ ​ເຂົ້າ​ປີ (late variety). ​ເຂົ້າດໍ​ມີ​ອາຍຸ​ນັບ​ແຕ່​ມື້​ປູກ​ຈົນ​ຮອດ​ມື້​ເກັບ​ກ່ຽວ​ໃຊ້​ເວລາ 90-120 ມື້, ​ເຂົ້າ​ກາງ​ມີ​ອາຍຸ 121-135 ມື້, ​ເຂົ້າ​ປີ​ມີ​ອາຍຸ​ຫຼາຍ​ກວ່າ 135 ມື້​ຂື້ນ​ໄປ.

ຈຳ​ແນ​ກຕາມ​ລັກສະນະ​ຄວາມ​ໄວ​ຕໍ່​ຊ່ວງແສງ

ໄດ້​ແກ່​ເຂົ້າ​ທີ່​ມີ​ຄວາມຮູ້ສຶກ​ຕໍ່​ຊ່ວງ​ແສງ​ເອີ້ນ​ວ່າ​ເຂົ້າ​ໄວ​ແສງ ​(photoperiod sensitive variety) ແລະ ​ເຂົ້າ​ທີ່​ບໍ່​ມີ​ຄວາມ​ຮູ້ສຶກ​ຕໍ່​ຊ່ວງ​ແສງ​ເອີ້ນ​ວ່າ​​ເຂົ້າ​ບໍ່​ໄວ​ຕໍ່​ຊ່ວງ​ແສງ ​(non photoperiod sensitive variety). ​ເຂົ້າ​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ຮູ້ສຶກ​ຕໍ່​ຊ່ວງ​ແສງ​ຈະ​ມີ​ອາຍຸ​ການ​ເກັບ​ກ່ຽວ​ທີ່​ບໍ່​ແນ່ນອນ​ເພາະ​ຈະ​ອອກດອກ​ໃນ​ຊ່ວງ​ເດືອນ​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ຍາວ​ຂອງ​ກາງ​ເວັນ​ສັ້ນ​ກວ່າ​ກາງຄືນ (​ເດືອນ​ຕຸລາ), ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ຢູ່​ໃນ ສປປ ລາວ ​ເພາະສະ​ນັ້ນ​ເຂົ້າ​ຈຳພວກ​ນີ້​ຕ້ອງ​ປູກ​ໃນ​ລະດູ​ນາປີ (ລະດູຝົນ) ​ເທົ່າ​ນັ້ນ, ສ່ວນ​ເຂົ້າ​ທີ່​ບໍ່​ມີ​ຄວາມ​ຮູ້ສຶກ​ຕໍ່​ຊ່ວງ​ແສງ​ຈະ​ມີ​ອາ​ຍຸ​ການ​ເກັບ​ກ່ຽວ​ຂ້ອນ​ຂ້າງ​ແນ່ນອນ, ​ເຂົ້າ​ດັ່ງກ່າວ​ຈະ​ອອກດອກ ​ແລະ ​ເກັບ​ກ່ຽວ​ໄດ້​ເມື່ອ​ຄົບ​ອາຍຸ​ການຈະ​ເລີ​ນ​ເຕີບ​ໂຕ​ ໂດຍ​ຊ່ວງ​ແສງ​ບໍ່​ມີ​ອິດ​ທິພົນ​ຕໍ່​ການ​ອອກດອກ ​ແລະ ​ເຂົ້າ​ພວກ​ນີ້​ສາມາດ​ປູກ​ໄດ້​ທຸກ​ລະດູ​ການ.

ຈຳ​ແນ​ກຕາມ​ລະດູ​ການ​ປູກ​ໄດ້​ແກ່​

ເຂົ້ານາ​ປີ ​(ນາ​ນ້ຳ​ຝົນ) rainfed lowland ແລະ ​ເຂົ້ານາ​ແຊງ (ນາ​ຊົນລະປະທານ) off-season rice. ​ເຂົ້ານາ​ປີ ຫຼື ​ເຂົ້ານາ​ນ້ຳ​ຝົນ​ຄື​ເຂົ້າ​ທີ່​ປູກ​ໃນ​ລະດູ​ການ​ເຮັດ​ນາ​ປົກກະຕິ ​ເລີ່​ມ​ແຕ່​ເດືອນ​ພຶດສະພາ ​ແລະ ຈະ​ເກັບ​ກ່ຽວ​ສີ້​ນສຸດ​ພາຍ​ໃນ​ເດືອນ​ພະຈິກ, ສ່ວນ​ເຂົ້ານາ​ຊົນລະປະທານ​ແມ່ນ​ ເຂົ້າ​ທີ່​ປູກ​ນອກ​ລະດູ​ການ​ເຮັດ​ນາ​ປົກກະຕິ​ ​ເລີ່​ມ​ແຕ່​ເດືອນທັນວາ ​ແລະ ຈະ​ເກັບ​ກ່ຽວ​ຢ່າງ​ຊ້າ​ສຸດ​ພາຍ​ໃນ​ເດືອນ​ເມສາ.

ຈຳ​ແນ​ກຕາມ​ຮູບ​ຮ່າງ​ຂອງ​ເມັດ​ເຂົ້າ (Adair et al., 1996)

ຄວາມ​ຍາວ​ຂອງ​ເມັດ​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ດັ່ງ​ນີ້:

•         ເຂົ້າ​ເມັດ​ສັ້ນ (short grain) ຄວາມ​ຍາວ​ຂອງ​ເມັດ​ນ້ອຍ​ກວ່າ 5.5 ມິນ​ລີ​ແມັດ.
•         ເຂົ້າ​ເມັດ​ຍາວ (long grain) ຄວາມ​ຍາວ​ຂອງ​ເມັດ​ເລີ່​ມ​ແຕ່ 6.61 - 7.5 ມມ
•            ​ເຂົ້າ​ເມັດ​ຍາວ​ປານ​ກາງ (medium-long grain) ຄວາມ​ຍາວ​ຂອງ​ເມັດ​ຕັ້ງ​ແຕ່ 5.51-6.6 ມ​ມ
•            ​ເຂົ້າ​ເມັດ​ຍາວ​ຫຼາຍ (extra-long grain) ຄວາມ​ຍາວ​ຂອງ​ເມັດ​ຕັ້ງ​ແຕ່ 7.51 ມມ ຂື້ນ​ເມືອ

ຮູບ​ຮ່າງ​ຂອງ​ເມັດ ໝາຍ​ເຖິງ​ອັດຕາ​ສ່ວນ​ລະຫວ່າງ​ຄວາມ​ຍາວ​ຕໍ່ຄວາມ​ກວ້າງ.

•      ເຂົ້າ​ເມັດ​ປ້ອມ ມີ​ຄວາມ​ຍາວ​ຕໍ່​ຄວາມ​ກວ້າງ (ຍາວ/ກວ້າງ) 2.1 ມມ ລົງ​ມາ
•      ເຂົ້າ​ເມັດ​ຂ້ອນ​ຂ້າງ​ປ້ອມ ມີ​ຄວາມ​ຍາວ​ຕໍ່​ຄວາມ​ກວ້າງລະຫວ່າງ 2.1-3​.0 ມມ
•      ເຂົ້າ​ເມັດ​ຮຽວ ມີ​ຄວາມ​ຍາວ​ຕໍ່​ຄວາມ​ກວ້າງ ຫຼາຍ​ກວ່າ 3.0 ມມ ຂື້ນ​ເມືອ