ປະຫວັດຄວາມເປັນມາ ຂອງ​ພະ​ຍາດ​ພືດ

ພະຍາດພືດ​ເກີດ​ຈາກ​ສອງ​ປັດ​ໃຈ​ຄື: ​ເກີດ​ຈາກສິ່ງມີ​ຊີວິດມີ ເຊື້ອຣາ, ​ເຊື້ອ​ແບັກ​ທີ​ເລຍ, ​​ນຶ່ງ ໄວ​ລັດ ​ແລະ ໄຟ​ໂຕ​ພຼາດມາ ​ແລະ ສິ່ງ​ບໍ່ມີ​ຊີວິດທີ່​ເກີດ​ຈາກ​ຄວາມ​ເປັນ​ກົດ​ເປັນ​ດ່າງ, ​ແສງ, ສະພາບ​ອາກາດ​​ບໍ່​ເໝາະສົມ ​ແລະ ອື່ນໆ. ພະຍາດ​ພືດແມ່ນສາຍເຫດນຶ່ງທີ່ທໍາລາຍພືດຂອງຊາວກະສິກອນ ເຮັດໃຫ້ມີຜົນກະທົບຕໍ່ຜົນຜະລິດ ທາງດ້ານປະລິມານ ແລະ ຄຸນນະພາບ (ປະເທືອງ ສະຫວ່າງວົງ, 1995). ພະຍາດແຫ້ມ (Late blight) ຂອງ​ມັນຝະລັ່ງ ​ທີ່​ເກີດ​ຈາກ​ເຊື້ອຣາ Phytophthora infestans ​ໄດ້​ເຮັດ​ໃຫ້​ເກີດ​ເປັນ​ບັນຫາ​ທີ່​ສໍາຄັນ​ຫຼາຍຂອງ​ໂລກ ເພາະ​ມັນ​ໄດ້​ທໍາລາຍ ​ມັນຝະລັ່ງ ທີ່​ເປັນ​ອາຫານ​ຫຼັກຂອງ​ຄົນ​ຢູ​ໂຣບ. ໃນ​ປີ 1945-1949 ຢູ່​ບັນດາ​ປະ​ເທດ​ຢູ​​ໂຣບ​ ໄດ້​ເກີດ​​ເຊື້ອຣາ Phytophthora infestans ​ທໍາ​ລາຍ​ມັນຝະລັ່ງ​ຢ່າງ​ຮຸນແຮງ ​ແລະ ​ເຮັດ​ໃຫ້​ຜົນ​ຜະລິດ​ມັນຝະລັ່ງຕົກ​ຕໍ່າ, ​​ເຮັດ​ໃຫ້ປະຊາຊົນ​ຢູ່​ບັນດາ​ປະ​ເທດ​ຢູ່​ໂຣບ​ໃນ​ຊ່ວງ​ນັ້ນ​ ໄດ້​​ອຶດ​ຫີ​ວ ​ແລະ ລົ້ມຕາຍ​ເປັນ​ຈໍານວນ​ຫຼວງຫຼາຍເປັນຕົ້ນ​ແມ່ນ ປະ​ເທດ​ທີ່ຢູ່​ເຂດ​ຢູ​ໂຣບ​ຕອນ​ເໜືອ ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ໄອ​ແລນ ​ມີ​ການ​ຂາດ​ແຄນ​ມັນຝະລັ່ງ ປະຊາກອນປະມານ 1,5 ລ້ານ​ຄົນ ​ ​ຈໍາ​ເປັນ​ຕ້ອງ​ຍ້າຍ​ ແລະ ອົບ​ພະຍົບ​ໄປ​ຢູ່​ປະ​ເທດ​ອື່ນ​ເຊັ່ນ: ປະ​ເທດ​ອົດ​ສະ​ຕາ​ລີ ​ແລະ ສະຫະລັດ​ອາ​ເມ​ລິ​ກາ, ປະມານ 8,5 ລ້ານ​ຄົນ​ ຕ້ອງ​ອຶດ​ຫີ​ວ ​ແລະ  ປະຊາກ​ອນຫຼາຍກວ່າ 1 ລ້ານຄົນຕ້ອງລົ້ມຕາຍຍ້ອນ​ການ​ຂາດ​ອາຫານ (ສືບ​ສັກ ສົນທິ​ລັດ, 1797). ນອກຈາກ​ນັ້ນ, ເຊື້ອ​​ຣາສະກຸນ Phytophthora ​ໄດ້ທໍາລາຍ​ພືດ​​ຫຼາຍຊະນິດໃນ​ເຂດ​ອາຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກສຽງ​ໃຕ້​​ເຊັ່ນ: ຕົ້ນໂກໂກ້, ຕົ້ນຖົ່ວລຽນ, ຕົ້ນຢາງພາລາ, ຕົ້ນໝາກພ້າວ, ຕົ້ນພິກໄທ, ພືດຕະກຸນໝາກກ້ຽງ, ມັນຝະລັ່ງ ເຮັດ​ໃຫ້​ເກີດ​ຄວາມ​ເສຍ​ຫາຍ​ທາງ​ດ້ານ​ເສດຖະກິດ​ປະມານ 5-25%. ​ສະ​ເລ່ຍ​ແລ້ວ​ຄວາມ​ເສຍ​ຫາຍ​ຂອງ​ພືດໃນປະ​ເທດ ອິນ​ໂດ​ເນ​ເຊຍ, ຫວຽດນາມ, ​ໄທ, ​ຟິລິປິ​ນ ແລະ ປະ​ເທດມາ​ເລ​ເຊຍ ຄິດ​ເປັນ​ມູນ​ຄ່າ​ການ​ເສຍ​ຫາຍ​ ເປັນຈໍານວນຫຼາຍລ້ານດອນ​ລາ (Andre Drenth and Barbara Sendall, 2004). ໃນປະຈຸບັນນີ້ພະຍາດພືດແມ່ນ ບັນຫານຶ່ງທີ່ສໍາຄັນໃນການຜະລິດກະສິກໍາ ແລະ ສິ່ງແວດລ້ອມ ​ແລະ ແມ່ນປັດໃຈທີ່ສໍາຄັນຂອງໂລກ ໃນການຄໍ້າປະກັນສະບຽງອາຫານ ແລະ ຄວາມປອດໄພທາງ ດ້ານຊີວະວິທະຍາ (Tony Cooke ​ et al, 2009).