1. ລຳຕົ້ນ(stem)
ແມ່ນອະໄວຍະວະໜື່ງຂອງພືດເຊິ່ງເປັນສ່ວນສຳຄັນຂອງພືດ
ເປັນບ່ອນທີ່ໃບ ແລະ
ດອກເກີດຂື້ນການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງລຳຕົ້ນແມ່ນມີການຂະຫຍາຍໄປທາງທິດກົງກັນຂ້າມກັບຮາກລຳຕົ້ນຈະມີຂະ
ໜາດຮູບຮ່າງ ແລະ ລັກສະນະຕ່າງກັນສ່ວນຫຼາຍປະກອບດ້ວຍແກນກາງທີ່ມີຮູບຊົງກະບອກ, ມີຂໍ້, ປ້ອງ
ແລະ ຕາເຊິ່ງເປັນທີ່ເກີດຂອງກິ່ງໃບ, ດອກ, ໝາກນອກຈາກນີ້ຍັງເປັນຕົວກາງໃນການລຳລຽງນ້ຳ
ແລະ ແຮ່ທາດຕ່າງຈາກສ່ວນຮາກໄປສູ່ສ່ວນຕ່າງຂອງພືດ
2. ລັກສະນະຂອງລຳຕົ້ນ
ລຳຕົ້ນປະກອບດ້ວຍຂໍ້(node), ເຊິ່ງເປັນບໍລິເວນທີ່ຕາ(bud), ໃບເກີດຂື້ນ ແລະ ປ້ອງ(ບໍລິເວນລະຫວ່າງຂໍ້ ແລະ ລຳຕົ້ນ), ຄວາມຍາວຂອງປ້ອງຈະແຕກຕ່າງກັນໄປຂື້ນກັບຊະນິດຂອງພືດ, ລຳຕົ້ນຂອງພືດໃບລ້ຽງດ່ຽວ ແລະ
ພືດໃບລ້ຽງຄູ່ທີ່ເປັນພືດລົ້ມລຸກຈະເຫັນຂໍ້ ແລະ
ປ້ອງຢ່າງຈະແຈ້ງສ່ວນລຳຕົ້ນຂອງພືດໃບລ້ຽງຄູ່ທີ່ເປັນໄມ້ຟຸ່ມ
ແລະໄມ້ໃຫຍ່ຈະເຫັນຂໍ້ ປ້ອງບໍ່ຈະແຈ້ງ
ຈະເຫັນແຈ້ງແຕ່ເມື່ອເວລາພືດຍັງນ້ອຍ
ນອກນັ້ນລຳຕົ້ນຍັງປະກອບມີຕາເຊ່ນ:
2.1 ຕາທີ່ແບ່ງຕາມເນື້ອເຍື່ອ ຫຼື ແພຈຸລັງໄດ້ແກ່:
• ຕາທີ່ຂະຫຍາຍຕົວໄປເປັນໃບ Leaf bud
• ຕາທີ່ຂະຫຍາຍໄປເປັນດອກ Flower bud
• ຕາທີ່ຂະຫຍາຍໄປເປັນທັງໃບ ແລະ ດອກ mixed bud
2.2
ຕາທີ່ແບ່ງໄປຕາມທີ່ຢູ່ຂອງການເກີດໄດ້ແກ່:
• ຕາຍອດ(Apical or terminal bud): ເປັນຕາທີ່ຢູ່ບໍລິເວນຍອດຂອງກີ່ງງ່າທີ່ຈະຈະເລີນເຕີບໂຕໄປເປັນຍອດພືດ, ຕາຍອດເປັນຕາທີ່ແຂງແຮງມີການຈະເລີນເຕີບໂຕຢ່າງໄວວາ
• ຕາຂ້າງ(Axially or lateral bud): ເປັນຕາທີ່ຈະເລີນຢູ່ລະຫວ່າງກ້ານໃບກັບກິ່ງງ່າໃນການຕິດຕາແມ່ນເພີ່ນຈະມັກໃຊ້ຕາແບບນີ້
• ຕາເສີມ(Accessory bud): ເປັນຕາທີ່ມີຫຼານກ່ວາໜື່ງຕາຂື້ນໄປມັນຈະຢູ່ຮວມກັນກັບຕາຂ້າງມັນຈະຂະຫຍາຍໄປເປັນກິ່ງງ່າ
ຫຼື ໃບ
• ຕາພິເສດ(Adventitious bud): ເປັນຕາທີ່ເກີດຂື້ນບໍລິເວນອື່ນໆທີ່ບໍ່ແມ່ນບໍລິເວນຂໍ້
ຫຼື
ປາຍຍອດບໍ່ມີຕຳແນ່ງທີ່ແນ່ນອນມັນອາດເກີດຂື້ນບ່ອນທີ່ລຳຕົ້ນໄດ້ຮັບອັນຕະລາຍ
ຫຼື ຖືກຕັດ
3. ຊະນິດຂອງລຳຕົ້ນ
ລຳຕົ້ນຂອງພືດສ່ວນຫຼາຍແລ້ວແມ່ນມີການຈະເລີນເຕີບໂຕຢູ່ເທິ່ງໜ້າດິນແຕ່ກໍ່ມີລຳຕົ້ນພືດບາງຊະນິດທີ່ເກີດຢູ່ໃຕ້ດິນ, ດັ່ງນັ້ນຈື່ງມີການແບ່ງຊະນິດຂອງລຳຕົ້ນອອກເປັນ 2 ຊະນິດຄື:
3.1 ລຳຕົ້ນເທິງໜ້າດິນ:
ເພິ່ນແບ່ງອອກໄດ້ຫຼາຍປະເພດເຊິ່ງຂື້ນກັບເກນ(ຫຼັກການ)ທີ່ໃຊ້ພິຈາລະນາດັ່ງນີ້:
3.1.1
ພິຈາລະນາຈາກໃບລ້ຽງແບ່ງໄດ້:
1. ລຳຕົ້ນພວກພືດບໍ່ມີໃບລ້ຽງໄດ້ແກ່ຕົ້ນສົນ
2. ລຳຕົ້ນພືດໃບລ້ຽງຄູ່ໄດ້ແກ່:
ໝາກມ່ວງ,
ຖົ່ວ
3. ລຳຕົ້ນພືດໃບລ້ຽງດ່ຽວໄດ້ແກ່:
ເຂົ້າ,
ສາລີ
3.1.2 ພິຈາລະນາຈາກໂຄງສ້າງພາຍໃນແບ່ງໄດ້:
1. ລຳຕົ້ນມີເນື້ອໄມ້ເຊັ່ນ:
ຕົ້ນສົນ,
ລຳຕົ້ນພວກຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ ແລະ
ລຳຕົ້ນພວກໄມ້ຟຸ່ມ
2. ລຳຕົ້ນທີ່ບໍ່ມີເນື້ອໄມ້ເຊັ່ນ:
ລຳຕົ້ນຂອງພືດລົ້ມລຸກທົ່ວໄປ
3.1.3 ພິຈາລະນາຈາກຮູບຮ່າງ
ຫຼື ໂຄງສ້າງພາຍນອກຂອງພືດແບ່ງໄດ້:
1. ລຳຕົ້ນເປັນຮູບຈວຍ
ເປັນລຳຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່
2. ລຳຕົ້ນຮູບຊີແລງເຊັ່ນ:
ຕົ້ນພ້າວ, ຕົ້ນໝາກ, ຕົ້ນຕານ, ຕົ້ນປາມ
ແລະ ອື່ນໆ
3. ລຳຕົ້ນໂຄ່ງເຊັ່ນ:
ໄມ້ໄຜ່
4. ລຳຕົ້ນເປັນເຄືອເຊັ່ນ:
ເຄືອຫຍາຍ, ຢານາງ, ເຄືອຫວາຍດິນລຳຕົ້ນເປັນຫົວເຊັ່ນ:
ມັນຝຣັງ,
ຜັກກາດ
3.1.4
ພິຈາລະນາຈາກລັກສະນະຂອງລຳຕົ້ນຂອງພືດແບ່ງໄດ້
1. ໄມ້ຢືນຕົ້ນ:
ມີລຳຕົ້ນດ່ຽວຂະໜາດໃຫຍ່ມີການແຕກກິ່ງງ່າຈຳນວນຫຼາຍປົກະຕິຈະມີລຳຕົ້ນສູງມີເນື້ອໄມ້ແຂງ
2. ໄມ້ຟຸ່ມ:
ລຳຕົ້ນມີເນື້ອໄມ້ທີ່ແຂງຄືກັບໄມ້ຢືນຕົ້ນແຕ່ຂະໜາດຈະນ້ອຍກ່ວາ ແລະ ຕ່ຳກ່ວາມີການ ແຕກກິ່ງງ່າໄກ້ກັບໜ້າດິນ
ແລະ ມີອາຍຸຍືນຄືກັບໄມ້ຢືນຕົ້ນ
3. ໄມ້ລົ້ມລຸກ:
ລຳຕົ້ນບໍ່ມີເນື້ອໄມ້ມີອາຍຸສັ້ນ, ເມື່ອອອກດອກຫ ແລະ ໝາກແລ້ວກໍ່ຈະຕາຍ ແລະ
ເນົ່າເປື່ອຍໄປແຕ່ບາງຊະນິດທີ່ມີລຳຕົ້ນໃຕ້ດິນເມື່ອສ່ວນທີ່ຢູ່ເທິງໜ້າດິນຕາຍໄປສ່ວນທີ່ຢູ່ໃຕ້ດິນກໍ່ຈະງອກເປັນສ່ວນເທິງໜ້າດິນອີກຕໍ່ໄປ.
3.1.5
ລຳຕົ້ນທີ່ປ່ຽນແປງໄປເພື່ອເຮັດໜ້າທີ່ພິເສດ:
ພືດບາງຊະນິດຈະມີບາງສ່ວນຂອງລຳຕົ້ນ ຫຼື
ທັງໝົດຂອງລຳຕົ້ນທີ່ປ່ຽນແປງໄປເພື່ອເຮັດໜ້າທີ່ພິເສດຄື: ຂະຫຍາຍພັນ, ຢຶດເກາະ, ສັງເຄາະແສງ
ແລະ ສະສົມອາຫານເປັນຕົ້ນ.
3.2 ລຳຕົ້ນໃຕ້ດິນ:
ລຳຕົ້ນໃຕ້ດິນຂອງພືດບາງຊະນິດເຮັດໜ້າທີ່ສະສົມອາຫານ, ຂະຫຍາຍພັນ ລຳຕົ້ນເຫຼົ່ານີ້ໄດ້ແກ່:
1. ແໜງ(rhizome) ຫຼື ເຫງົ້າ(root stock): ເປັນລຳຕົ້ນທີ່ຢູ່ໃຕ້ດິນມີຂໍ້, ມີປ້ອງຕາມຂໍ້ມີໃບເກັດທີ່ມີຄຣໍໂຣຟີລ໌ ແລະ
ມີຮາກອອກມາທີ່ໃບຈະມີຕາເກີດຢູ່ຕານີ້ຈະຂະຫຍາຍໄປເປັນໜໍ່ຂື້ນໄປເທິງໜ້າດິນເຊ່ນ:
ຂີງ,
ຂ່າ, ຂີ້ໝິ້ນເປັນຕົ້ນສ່ວນລຳຕົ້ນທີ່ເປັນເຫງົ້າຈະຕັ້ງຊື່ເຊັ່ນ:
ກ້ວຍ
2. ແບບທູເບີ່(Tuber): ເປັນລຳຕົ້ນໃຕ້ດິນທີ່ມີລັກສະນະເປັນຫົວເຮັດໜ້າທີ່ສະສົມອາຫານ, ຈະມີຂໍ້ ແລະ ປ້ອງແຕ່ຈະເຫັນບໍ່ຊັດ, ບໍ່ມີໃບແຕ່ມີຕາເຊັ່ນ: ມັນຝຣັງ, ຫຍ້າແຫ້ວໝູ, ມັນມືເສືອ(ມັນອ້ອນ), ມັນກອຍເປັນຕົ້ນ.
3. ແບບບັລບ(bulb): ເປັນລຳຕົ້ນໃຕ້ດິນທີ່ບາງຄັ້ງອາດໂພ່ຂື້ນມາໜ້າດິນ, ເປັນລຳຕົ້ນສັ້ນໆມີໃບເກັດຢູ່ຕາມຂໍ້ຊ້ອນກັນຫຼາຍໆຊັ້ນມີຕາເກີດຢູ່ລະຫວ່າງຫຼືບ
ຫຼື ໃບ,
ໃບເກັດນີ້ມີໜ້າທີ່ສະສົມອາຫານສ່ວນລຳຕົ້ນຈະບໍ່ມີອາຫານສະສົມຢູ່ເຊັ່ນ:
ຫອມຫົວໃຫຍ່, ຫອມບົ່ວ, ກະທຽມເປັນຕົ້ນ
4. ແບບຄອຣ໌ມ(corm): ເປັນລຳຕົ້ນໃຕ້ດິນທີ່ຕັ້ງຊື່, ຂໍ້ປ້ອງເບິ່ງເຫັນຈະແຈ້ງຕາມຂໍ້ມີໃບເກັດມີໜໍ່ຂະຫຍາຍຂື້ນໄປໜ້າດິນເຮັດໜ້າທີ່ສະສົມອາຫານເຊັ່ນ:
ເຜຶອກ,
ແຫ້ວເປັນຕົ້ນ
4. ໂຄງສ້າງພາຍໃນຂອງລຳຕົ້ນ
4.1
ໂຄງສ້າງຂອງພືດໃບລ້ຽງຄູ່: ປະກອບດ້ວຍເນື້ອເຍື່ອ 4 ຊັ້ນຄື:
1. ເອພີເດີມີສ(Epidermis)ເປັນເນື້ອເຍື່ອທີ່ຢູ່ຂ້າງນອກສຸດຂອງລຳຕົ້ນ
2. ຄໍເທັກ(Cortex) ຢູ່ຖັດຈາກຊັ້ນເອພີເດີມີສເຂົ້າໄປ
3. ສະຕິລ(stele) ເປັນເນື້ອເຍື່ອທີ່ປະກອບດ້ວຍກຸ່ມທໍ່ລຳລຽງ
ມີການລຽງຕົວເປັນວົງມົນອ້ອມຮອບລຳ ຕົ້ນຢ່າງເປັນລະບຽບ
4. ພີທ(pith)ເປັນເນື້ອເຍື່ອຊັ້ນໃນສຸດຂອງລຳຕົ້ນມີການສະສົມອາຫານໃນພືດບາງຊະນິດຈະມີສານລິກນິນສະສົມຢູ
ເຮັດໃຫ້ຈຸລັງແຂງຕົວແລ້ວຕາຍໄປທັ້ງທີ່ຕົ້ນໄມ້ຍັງມີຊີວິດຢູ່ຊື່ງເຮົາເອີ້ນວ່າແກນ
4.2
ໂຄງສ້າງຂອງພືດໃບລ້ຽງດ່ຽວ: ປະກອບດ້ວຍເນື້ອເຍື່ອ 3 ຊັ້ນມີການປະກອບສ້າງຄ້າຍຄືພືດໃບລ້ຽງ
ຄູ່ແຕ່ຈະຕ່າງກັນຢູ່ຊັ້ນສຸດທ້າຍຄື: ພືດໃບລ້ຽງຄູ່ຈະແມ່ນຊັ້ນພິທດ
ສ່ວນພືດໃບລ້ຽງຄູ່ຈະແມ່ນກຸ່ມທໍ່ລຳລຽງ
ວົງປີ ຫຼື
ວົງເຕີບໃຫຍ່:
ແມ່ນເກີດຈາກການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງໄຊເລັມເຊິ່ງມີອັດຕາການເຕິບໂຕແຕກຕ່າງກັນໃນແຕ່
ລະລະດູເຊັ່ນ:
ລະດູຝົນພືດຈະດູດນ້ຳຫຼາຍຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ມີສີຈາງເນື່ອງຈາກຈຸລັງຈະບາງ
ແລະ ບໍ່ແຂງແຮງ, ລະດູແລ້ງນ້ຳໃນດິນຈະມີໜ້ອຍໃບກໍ່ຫຼົ່ນຈື່ງເຮັດໃຫ້ການສັງເຄາະແສງໜ້ອຍລົງຈຸລັງຈະຂາດນ້ຳເຈ້ຍຫຸ້ມຈຸລັງໜາຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ຈຸລັງແຂງແຮງໄມ້ສ່ວນນີ້ຈະມີສີເຂັ້ມດັ່ງນັ້ນຕົ້ນໄມ້ທີ່ເກີດຄົບ
2 ລະດູຈຶ່ງມີໜຶ່ງວົງປີ
ມອກ(Sapwood)
ເປັນເນື້ອໄມ້ສ່ວນນອກທີ່ມີສີຈາງກ່ວາສ່ວນໃນມັນເປັນເນື້ອໄມ້, ມີໜ້າທີ່ລຳລຽງນ້ຳ ແລະ
ແຮ່ທາດໄດ້ດີໃນມອກມີສານຕ່າງໆສະສົມໃນເຈ້ຍຫຸ້ມຈຸລັງໜ້ອຍ
ເນື້ອໄມ້ຈຶ່ງມີສີຈາງ ແລະ ບໍ່ແຂງແຮງເມື່ອ
ຕົ້ນໄມ້ມີອາຍຸຫຼາຍຂື້ນມອກກໍ່ຄ່ອຍໆກາຍເປັນແກນ
ແລະ ສ່ວນເນື່ອໄມ້ສ່ວນນອກກໍ່ຈະກາຍເປັນມອກຕໍ່ໆໄປ
ແກນ(Heart
wood)
ເປັນເນື້ອໄມ້ ຫຼື
ໄຊເລັມທີ່ເກີດກ່ອນມີການສະສົມສານຕ່າງໆໃນເຈ້ຍຫຸ້ມຈຸລັງເຊັ່ນ:
ນ້ຳຢາງ,
ນ້ຳມັນ ກົດອິນຊີ ແທນນິນ ເຣຊິນ ແລະ
ອື່ນໆເປັນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍສະນັ້ນຈື່ງເກິດການອຸດຕັນຂອງທໍ່ລຳລຽງເນື້ອໄມ້ຈື່ງມີສີເຂັ້ມແຂງແຮງມີຄວາມທົນທານຕໍ່ການກັດເຈາະຂອງແມງໄມ້
5. ໜ້າທີ່ຫຼັກຂອງລຳຕົ້ນ
ລຳຕົ້ນມາໜ້າທີ່ຫຼັກຢູ່ 3 ຢ່າງຄື:
1. ຊ່ວຍຄ້ຳຊູກິ່ງງ່າ, ໃບ, ດອກ, ໝາກ ແລະ ແກ່ນເພື່ອຊ່ວຍໃຫ້ໃບໄດ້ສຳຜັດກັບອາກາດ
ແລະ ຮັບແສງແດດໃຫ້ຫຼາຍທີ່ສຸດເພື່ອການສັງເຄາະແສງ, ຊ່ວຍຊູດອກໃຫ້ມີການຖ່ານເທລະອອງເກສອນໃຫ້ໄດ້ສະດວກລວມໄປເຖິງການກະຈາຍເມັດພັນໄປໄດ້ໄກ.
2. ຊ່ວຍລຳລຽງນ້ຳ ເກືອ
ແຮ່ທາດທີ່ໄດ້ຈາກການດູດຂອງຮາກສົ່ງໄປຫາລຳຕົ້ນ ແລະ
ໃບເພື່ອສ້າງອາຫານໂດຍການສັງເຄາະແສງ
3. ສ້າງເນື້ອເຍື່ອໃຫມ່ຂື້ນເພື່ອໃຫ້ລຳຕົ້ນມີຄວາມໃຫຍ່
ແລະ ສູງຂື້ນ
